TOPLUMSAL YAŞANTININ KİLİT/TEMEL TAŞI GÜVEN DUYGUSUDUR

Yarın güneşin doğacağını bilirsiniz, buna inanırsınız. Gün ağarınca böyle, tam böyle olmasa da buna benzer bir manzara ile karşılaşacağınızı düşünürsünüz, bunu beklersiniz.

Primatlıktan insanlığa evrilmemizle birlikte diğer insan türdeşlerimizle yaptığımız sözleşme doğadaki bu işleyişe benzer veya ona koşuttur. Bu sözleşme zaman içinde kıdım kıdım genlerimize işlenmiş, benliğimizin, kimliğimizin irili ufaklı arketiplerini olmuşturmuştur.

On binlerce yıl öncesinde mağaranın girişinde yaktığınız ateşin başında iştahla beslenmenizi sürdürürken avladığınız hayvandan koparıp bir parçayı o ava katılmamış veya ava gidip eli boş dönmüş birine uzatıp ikram ettiğimizde o kişinin yüzündeki kasların küçük değişimlerini gördünüz mü veya anlamlı, anlamsız gırtlağından çıkardığı o sesleri duydunuz mu?

O anda yaptığınız imzasız sözleşmeyi anımsadınız mı?

Birisine bir şey verirken veya onu bir yırtıcının saldırısından korurken yarın o da bana aynı şeyi yapar, yapacaktır umudu bu görünmez sözleşmenin bir başka yüzüdür.

Ne var ki; bu güzelim sözleşme ” ben ” ve ” benim ” kavramlarının öne çıkmasıyla bozuldu. Elimizde bulunan ve ihtiyacımızdan fazla olanı israf edip başkasına vermemeyi veya başkasının elindekini zor kullanarak ya da hile ile kapmayı, çalmayı hüner sandık.

Bir yanda arketiplerimizden yükselen o kutsal ses bir yanda yaşanan hayatın çirkinlikleri bizi derin bir açmaza sürüklemektedir.

Elinizde hiçbir postulat yokken herhangi bir sorunu çözemezsiniz. Bu durumda ya mutsuz, umarsız bir kıyıda kalırsınız veya yok olup gidersiniz.

Doğal varlığının başında kaos/bilinmezlik/kuralsızlık vardı. Kuralsızlık kural yerine geçiyordu. Daha sonra doğanın düzeni geldi. Bu düzen içinde canlılar kendilerine bir niş bulmaya çalıştılar ve sonunda bunu başardılar, başarabildiler.

Yazının başlığındaki temel/kilit taşı dediğimiz şey tarih öncesi dönemlerde kabaca tabu olarak belirlenmiştir. Bunu izleyen dönemde ise dinler ortaya çıkmıştır. Bunların hepsinin özünde belli kuralların uygulanmasını sağlama düşüncesi vardır. Bu kurallara uymamanın yaptırımları bu dünyada ölüme kadar uzanan ve ölümden sonra var olduğu söylenen ahiret  düşüncesinden kaynaklanan cehennemde yanma cezalardır.
Antik Yunanca’da ve Latince’de bu kurallar nomos  olarak adlandırılmıştır. Daha sonra bu kurallar bütünü kendi arasında yasa, gelenek, görgü vb. bölümlere ayrılmıştır. Bu kurallara aykırı davranışların yaptırımları toplumsal yaşantıdan o kişi veya kişileri uzaklaştırmak veya o hak ve özgürlüklerini kısıtlamaktır. Kuralların uygulanmasını sağlamak için insanlar birçok kurum da geliştirmişlerdir. Bu kurumlar işleyişi denetleyecek ve gerektiğinde sözü edilen yaptırımları uygulanacaktır.

Topluluğu oluşturan kişiler ile bu denetim örgütü arasında bir anlaşmazlık çıkarsa veya topluluklar kendi aralarında anlaşamıyorlarsa başlangıçtaki duruma dönülmüş olur yani kaos yaşanmaya başlar. Kuralların değil zorun, gücün egemenliği öne çıkar. Başka bir anlatımla toplumu ayakta tutan temel taşı yerinden kayarsa veya kilit taşı olduğu yerden çıkarsa bir çöküntü yaşanır, orman yasaları işler. İnsanlar biraz sonra ne yaşayacaklarına bilemezler. Güvendikleri şeylerin yerine korktukları şeyleri yaşamaya başlarlar. Daha yalın düşünürsek; bir kitaplık yaptırmak üzere anlaştığınız bir marangoz sizden işin parasını da aldığı halde üstlendiği işi yapmıyorsa veya marangoz olan kişi işini yaptığı halde karşılığı olan ücretini alamıyorsa ve dahası denetim kurumları bu duruma karşı duyarsız veya yetersiz kalıyorsa yahut da kuralı çiğneyen yanında yer alıyorsa güven duygusu yok olmuş demektir.

Güven duygusu yoksa temel taşı veya kilit taşı yoksa o bina ayakta kalamaz.

aCp